Afvalbeheer is het preventief handelen tegen afval, recyclen en hergebruiken van afval binnen de organisatie. Afval of vuilnis zijn stoffen, materialen en/of producten waarvan de eigenaar zich wil ontdoen. Weggooien is doorgaans wettelijk niet toegestaan, tenzij dit gebeurt in een afvalbak. Het afval dient door een erkende afvalinzamelaar te worden opgehaald. Deze afvalinzamelaar zal afhankelijk van de eigenschappen en herkomst van het afval een verwerkingsmethode kiezen.
In tegenstelling tot vroeger wordt nog maar een klein deel gestort op een stortplaats. Sinds de industriële revolutie is de hoeveelheid en diversiteit van het afval enorm toegenomen. Daarnaast nam het aandeel schadelijk tot zeer schadelijke stoffen flink toe. Doordat afval ongecontroleerd werd gedumpt en op verlaten plekken werd verbrand, nam de druk op het milieu toe. De gevolgen hiervan werden voor mens en natuur steeds meer merkbaar. In de jaren ‘70 van de 20e eeuw kwam er een kentering in het beleid. Door de toenemende milieu-impact en het toegenomen bewustzijn van de schaarste van grondstoffen werd het afvalbeleid gericht op bescherming van het milieu en op hergebruik. Een gemiddeld persoon produceert 5 kilo afval per week; thuis, onderweg en op het werk. Het afval hoort in de daarvoor bestemde bakken, containers, tonnen, et cetera te worden verzameld. De afvoer (ledigen) van deze inzamelpunten moet zijn geregeld en de naleving moet worden gecontroleerd. Het is daarmee bij uitstek een taakgebied van facilitair management.
Afvalpreventie is het voorkomen of het beperken van het ontstaan van afvalstoffen en emissies (kwantitatieve preventie). En het verminderen van de schadelijkheid voor het milieu van afvalstoffen (kwalitatieve preventie). Afvalpreventie is één van de hoofddoelstellingen van het afvalstoffenbeleid in de overgang naar de circulaire economie, namelijk het ontstaan van afval zoveel mogelijk bij de bron voorkomen. Dit kan binnen een organisatie of bedrijf door:
Het beleid voor preventie en daardoor het beperken van de milieudruk is vastgelegd in het Landelijk Afvalbeheerplan, kortweg LAP genoemd. Hoofdstuk 13 van het LAP gaat specifiek in op afvalpreventie. Bij het beheer van afvalstromen is de voorkeursvolgorde, zoals vastgesteld in de Wet milieubeheer en het LAP:
Het voorkomen en beperken van afval kan kwantitatief (kilo’s) en kwalitatief (milieubelasting afvalstof verlagen) zijn. Een afvalpreventieplan kan in 5 stappen opgezet worden binnen een organisatie
Stap 1. Bewustwording
Benoem één of een groep medewerkers tot afvalmanager/-management. Deze gaat met behulp van de afdeling communicatie de andere medewerkers informeren en overtuigen van afvalpreventie. Wat kunnen de medewerkers van een organisatie doen om het afval van een organisatie te minimaliseren. Deze medewerker heeft de volledige steun van management en directie bij het overtuigen van en communiceren met de medewerkers.
Stap 2. Inkoop materiaal
Er wordt gekeken welke materialen en producten worden ingekocht door de organisatie en hoe deze verpakt zijn. Hierdoor wordt er een beeld gecreëerd van de afkomst van het afval. De gegevens worden zowel op kwantitatieve (kilo) als kwalitatieve (giftigheid) behandeld.
Stap 3. Hoeveelheid afvalstoffen
Inventariseer al het afval dat de organisatie produceert. Hierbij is niet alleen het volume maar ook het gewicht van belang. Aan de hand van het gewicht kan de kwaliteit van het afval in kaart gebracht worden. Is het recyclebaar, giftig, etc.?
Stap 4. Maatregelen
Stap 5. Controle en evaluatie
Probeer periodiek te controleren of de stappen en tips worden nageleefd. Wanneer dit niet gebeurt, ga dan na waarom dit zo is. Ieder jaar kan er een nieuwe ronde gemaakt worden qua inventarisatie van inkoop van materiaal en producten.
Door preventief te handelen tegen afval wil nog niet zeggen dat een organisatie geen afval meer heeft. Het afval dat overblijft, moet gescheiden worden maar daar zijn we nog niet. Eerst gaan we kijken of we het afval binnen de organisatie kunnen gebruiken of als nevenproduct kunnen verkopen of als goodwill kunnen doneren.
Karton
Wanneer dit door een papiershredder gehaald wordt, komt er stootvrij verpakkingsmateriaal uit.
Houtafval
Wanneer een organisatie jaarlijks 100 ton schoon hout als afval produceert is het voor de organisatie rendabel om een hout gestookte boiler aan te schaffen om bijvoorbeeld te verwarmen.
Afval voor het goede doel
Je kan computers doneren aan scholen, gereedschap naar een inzamelingspunt brengen, inktcartridge en telefoon inleveren bij bijvoorbeeld Stichting AAP. Het afval kan voor iemand geld waard zijn en voor degene die het doneert is het goede PR en een vorm van duurzaamheid.
Klimaatbeheersing
Klimaatbeheersing en daarbij de uitstoot van CO2 is een veel besproken probleem. Iedereen moet zijn/haar steentje bijdrage in het terugdringen van deze uitstoot. Dit kan door het zuiniger omgaan van energie, meer hierover in het dossier energiebesparing, maar ook door het bewust omgaan met afval.
Het maken van producten en materialen kost energie, wanneer minder materiaal gemaakt hoeft te worden besparen we energie en grondstoffen. Afvalpreventie en recycling van goederen verminderd de uitstoot van CO2.
Cradle to cradle (C2C)
De vrije vertaling is van wieg tot wieg. De filosofie hier achter is dat alles wat gemaakt wordt voedsel voor de mens zou moeten zijn, Afval = voedsel. Hergebruik in welke vorm dan ook is hierbij het uitgangspunt. Bijvoorbeeld frietbakjes van gedroogde bananenbladen die vervolgens op de composthoop weer terug de natuur ingaan door het voeden van planten. Het doel van C2C is het geheel verwijderen van afval uit onze maatschappij.
Hoofdstuk 10 van de Wet Milieubeheer gaat over afvalstoffen.
Eind 1995 gaf de Commissie een voorzet voor een mogelijke koersverandering inzake het afvalbeheer. Dat gebeurde in een verslag (COM(95) 522) waarin zij haar benadering uiteenzette om een geïntegreerd beleid tot stand te brengen dat al het afval in de Gemeenschap zou moeten omvatten.
In 2014 hebben het Europees Parlement en de Raad een samenhangend voorstel ingediend tot wijzing van zes afvalrichtlijnen. Dit voorstel vloeide voort uit de evaluatie van de afvalregelgeving. Met de komst van de nieuwe Commissie is dit voorstel, net zoals het programma voor een circulaire economie, ingetrokken. De verwachting is dat in 2017 een nieuw voorstel wordt gepubliceerd. Hierin zijn nieuwe bepalingen opgenomen, zoals:
